యోగ సాధనలొ చక్రము అనగా కుండలిని ఉద్దీపన స్థానములు
. దీనినే కుండలిని స్థానములు అని కూడ
అందురు. మానవ శరీరమునందు మూలాధారము నుండి స్వాధిష్టానము వరకు 7 చక్ర స్థానములు
గలవు. యోగ సాధనము ద్వారా ఈ కుండలిని చక్ర స్థానములను ఉద్దీపనము చేయవచ్చును.
శ్రీ విద్యలోను, వివిధ తంత్రములలోను చెప్పిన ప్రకారము మానవునియందు ఏడు చక్రములుండును.
- మూలాధార చక్రము
- స్వాధిష్టాన చక్రము
- నాభి చక్రము
- హృదయచక్రము
- కంఠ చక్రము
- ఘంటికాచక్రము
- భ్రూవుచక్రము
- బ్రహ్మరంధ్రము
- గగన చక్రము
మూలాధార చక్రము: గుద స్థానమునకు పైన, లింగ స్థానమును క్రిందుగా నున్నది. నాలుగు దళములతో అరుణ వర్ణము కలిగిన కమలమిది. ఇందే కుండలినీ శక్తి యుండును. మూలాధార చక్రమున గల కమలకర్ణికయందు దివ్య సుందరమైన త్రికోణము, దాని మధ్య తటిత్కోటి సమప్రభమగు స్వయంభూలింగము కలదనియు, ఆలింగము చుట్టును తామరతూడులోని దారము వంటి ఆకారము గల కుండలినీ శక్తి మూడున్నర చుట్లు చుట్టుకొనియున్నదనియు వివిధ తంత్రములు వర్ణించుచున్నవి.
మర్మస్థానానికి -గుదస్థానానికి మధ్యలో వెన్నుపాముకు చివరగా వుండేది మూలాధార చక్రము. ఇది ఎడ్రినల్‌ గ్రంధికి శక్తిని అందజేస్తుంది. హఠాత్తుగా ఎదురయ్యే వివిధ అనుభవాలను, సంఘటనలను ఎదుర్కొనేందుకు ఈ గ్రంధి తగిన ఆజ్ఞలను జారీ చేస్తూవుంటుంది. పెద్ద ప్రేవులకు, కాళ్ళకు, పాదాలకు, పిరుదుల వద్ద వుండే ఎముకలకు అవసరమైన శక్తి ఇస్తుంది.
ఈ చక్రం దెబ్బతిన్నా, మూసుకుని పోయినా స్థూలకాయం, సయాటికా, ఆర్థ్రైటిస్‌ వంటి వ్యాధులు వస్తాయి. నాడీ వ్యవస్థ, కణవ్యవస్థలను నియంత్రిస్తుంది. 'ఆన్‌రెక్సియా నర్వోసా' వంటి వ్యాధులు రావటానికి ప్రధాన కారణం మూలాధార బలహీనపడటమే. ఇది ఎరుపురంగును కలిగివుంటుంది. పృధ్వీతత్వాన్ని కలిగివుంటుంది.
మర్మస్థానానికి -గుదస్థానానికి మధ్యలో వెన్నుపాముకు చివరగా వుండేది మూలాధార చక్రము. ఇది ఎడ్రినల్‌ గ్రంధికి శక్తిని అందజేస్తుంది. హఠాత్తుగా ఎదురయ్యే వివిధ అనుభవాలను, సంఘటనలను ఎదుర్కొనేందుకు ఈ గ్రంధి తగిన ఆజ్ఞలను జారీ చేస్తూవుంటుంది. పెద్ద ప్రేవులకు, కాళ్ళకు, పాదాలకు, పిరుదుల వద్ద వుండే ఎముకలకు అవసరమైన శక్తి ఇస్తుంది.
ఈ చక్రం దెబ్బతిన్నా, మూసుకుని పోయినా స్థూలకాయం, సయాటికా, ఆర్థ్రైటిస్‌ వంటి వ్యాధులు వస్తాయి. నాడీ వ్యవస్థ, కణవ్యవస్థలను నియంత్రిస్తుంది. 'ఆన్‌రెక్సియా నర్వోసా' వంటి వ్యాధులు రావటానికి ప్రధాన కారణం మూలాధార బలహీనపడటమే. ఇది ఎరుపురంగును కలిగివుంటుంది. పృధ్వీతత్వాన్ని కలిగివుంటుంది.
స్వాధిష్ఠాన చక్రము: లింగమూలమున గలదు. ఆరు దళములతో సింధూరవర్ణము గల జలతత్వ కమలము గలది.
ఈ చక్రము ఎప్పుడైనా శక్తీహీనంగా తయారైతే జననాంగాలు, మూత్రపిండాలు దెబ్బతింటాయి. వెన్ను నెప్పికూడా వచ్చే అవకాశం వుంది. సంతానోత్పత్తి శక్తి క్షీణిస్తుంది. శృంగార సంబంధమైన భావాలు ఉద్భవించేందుకు స్వాధిష్ఠాన చక్ర దోహదం చేస్తుంది. మూర్తిత్వానికి ఒక రూపును కల్పించేది స్వాధిష్ఠాన చక్రము.
మణిపూరక చక్రము: నాభి మూలమందు గలదు. పది దళములు గలిగి నీల వర్ణము గల అగ్ని తత్వ కమలము. ఇది పక్కటెముకలకు కింద భాగంలోనూ, ఉదరభాగానికి పైనవుంటుంది. పాంక్రియాస్‌ గ్రంధులను నియంత్రించేది మణిపూర చక్ర. పొట్ట, కాలేయము, ప్లీహము, పిత్తాశయాలకు ప్రాణాన్ని ఇచ్చేది ఈ మణిపూర చక్ర.
జీర్ణవ్యవస్థ, మూత్ర విసర్జకవ్యవస్థకు సంబంధించి అనారోగ్యం చోటుచేసుకుంటే మణిపూర చక్ర బలహీనపడటమో లేక శక్తిహీనమవటమో జరిగిందని గ్రహించాలి. కణజాల వ్యవస్థను నియంత్రిస్తుంది. జీవప్రక్రియ ఏ విధంగా జరగాలో సూచిస్తుంది. ఇది అగ్ని స్వభావాన్ని కలిగి వుంటుంది. మధుమేహం, కాలేయసమస్యలు, అల్సర్లు ఈ చక్రం శక్తిహీనమైతే వస్తాయి. ఇది ఎరుపురంగులో వుంటుంది.
జీర్ణవ్యవస్థ, మూత్ర విసర్జకవ్యవస్థకు సంబంధించి అనారోగ్యం చోటుచేసుకుంటే మణిపూర చక్ర బలహీనపడటమో లేక శక్తిహీనమవటమో జరిగిందని గ్రహించాలి. కణజాల వ్యవస్థను నియంత్రిస్తుంది. జీవప్రక్రియ ఏ విధంగా జరగాలో సూచిస్తుంది. ఇది అగ్ని స్వభావాన్ని కలిగి వుంటుంది. మధుమేహం, కాలేయసమస్యలు, అల్సర్లు ఈ చక్రం శక్తిహీనమైతే వస్తాయి. ఇది ఎరుపురంగులో వుంటుంది.
అనాహత చక్రము: హృదయ స్థానమునందున్నది. పండ్రెండు దళములు గలిగి హేమవర్ణము గల వాయుతత్వ కమలము. హృదయానికి అవసరమైన శక్తిని అనాహతచక్రం ఇస్తుంది. ఇది హృదయస్థానం వద్ద వుంటుంది.
పంచజ్ఞానాలకు ఇది కేంద్రము. చేతులు, ధైమస్‌ గ్రంధి, ఊపిరితిత్తులకు కూడా శక్తిని అందజేస్తుంది. ఈ చక్ర దెబ్బతింటే హృదయసంబంధ వ్యాధులు, ఉబ్బసం వంటి అనేక వ్యాధులు వస్తాయి. ఇతరుల పట్ల మెలిగే తీరును ఈ చక్రం నిర్దేశిస్తుంది. ఒక వ్యక్తి ఇతరులతో సత్సంబంధాలను కలిగి వుంటే ఆ చక్రం అత్యంత క్రియా శీలకంగా పనిచేస్తోందని గుర్తించవచ్చు. 'రేకి' మాస్టర్స్‌ మొట్ట మొదటగా తమ చికిత్సను అనాహత చక్రం నుంచే ప్రారంభిస్తారు. విశ్వశక్తి ఇక్కడనుంచి శరీరంలోని అన్ని భాగాలకు ప్రసరిస్తుంది. వ్యాధిని నిర్మూలించి శారీరక, మానసిక వ్యవస్థలను క్రమబద్ధం చేస్తుంది.
విశుద్ధి చక్రము: కంఠ స్థానమందున్నది. పదునారు దళములు గలిగి శ్వేత వర్ణము గల ఆకాశతత్వ కమలము. గొంతు పై భాగంలో విశుద్ధ చక్ర వుంటుంది. చెవులు, స్వరపేటిక, భుజాలు, గొంతు, చేతులు, థైరాయిడ్‌ గ్రంధులను నియంత్రిస్తుంది.
విశుద్ధ చక్ర సక్రమంగా పనిచేస్తే ఇతరులను ఆకట్టుకునే రీతిలో సర్వస్థాయి వుంటుంది. ఈ చక్రం పనిచేయకుంటే థైరాయిడ్‌ గ్రంధులు, పారా థైరాయిడ్‌ గ్రంధులు సరిగ్గా పనిచేయవు. వినికిడిలోపం, జలుబు, గొంతు పడిశెం, టాన్సిల్స్‌ వంటి వ్యాధులు వస్తాయి. స్వరపేటికకు సంబధించిన వ్యాధులు కూడా వస్తాయి. విశుద్ధ చక్రను శక్తిమంతం చేస్తే ఈ వ్యాధులు నిర్మూలించబడతాయి.
విశుద్ధ చక్ర సక్రమంగా పనిచేస్తే ఇతరులను ఆకట్టుకునే రీతిలో సర్వస్థాయి వుంటుంది. ఈ చక్రం పనిచేయకుంటే థైరాయిడ్‌ గ్రంధులు, పారా థైరాయిడ్‌ గ్రంధులు సరిగ్గా పనిచేయవు. వినికిడిలోపం, జలుబు, గొంతు పడిశెం, టాన్సిల్స్‌ వంటి వ్యాధులు వస్తాయి. స్వరపేటికకు సంబధించిన వ్యాధులు కూడా వస్తాయి. విశుద్ధ చక్రను శక్తిమంతం చేస్తే ఈ వ్యాధులు నిర్మూలించబడతాయి.
ఆజ్ఞా చక్రము: భ్రూ (కనుబొమల) మధ్యమందున్నది. రెండు వర్ణములతో గూడిన రెండు దళములు కలిగిన కమలము. రెండు కనుబొమల మధ్య అంటే భ్రూస్థానంలో ఆజ్ఞా చక్ర ఉనికి.
ఆజ్ఞా చక్రము కంటి చూపును నియంత్రిస్తుంది. మెదడుకు, నాడీవ్యవస్థకు ఈ ఆజ్ఞలు జారీ చేస్తుంది. పిట్యుటరీ, పినియల్‌ గ్రంధులకు ప్రాణాన్నిస్తుంది. చేతనత్వాన్ని, ఏకాగ్రతను పెంపొందించటంలో ఆజ్ఞాచక్ర నిమగ్నమై వుంటుంది.
ఆజ్ఞా చక్రము కంటి చూపును నియంత్రిస్తుంది. మెదడుకు, నాడీవ్యవస్థకు ఈ ఆజ్ఞలు జారీ చేస్తుంది. పిట్యుటరీ, పినియల్‌ గ్రంధులకు ప్రాణాన్నిస్తుంది. చేతనత్వాన్ని, ఏకాగ్రతను పెంపొందించటంలో ఆజ్ఞాచక్ర నిమగ్నమై వుంటుంది.
వేయిరేకులతో కూడిన కమలం ఆకారంలో ఈ చక్రం వుంటుంది. ఈ చక్రాన్ని ఉత్తేజితం చేయగలిగిన వారెవరైనా ఈ చరాచర సృష్టిపైన ఆధిక్యతను కనబరుస్తారు. వారు ఏ రూపంలో అయినా ఎక్కడికైనా వెళ్ళగలుగుతారు. శిరస్సులో వెనుకభాగం వైపు సహస్రార చక్రం ఉనికి వుంటుంది. సెరిబ్రల్‌ కార్టెక్స్‌ను ఇది ఉత్తేజితం చేస్తుంది. చేతనత్వానికి ఒక రూపు కల్పించేందుకు, వివిధ భావాలను, సమన్వయం చేసేందుకు సహస్రారచక్ర పనిచేస్తుంది. సమస్త అంశాలకు సంబంధించిన జ్ఞానాన్ని భద్రపరుస్తుంది. సహస్రార చక్ర శక్తిహీనంగా మారితే విచారం, దిగులు, నిరాశ, నిస్పృహ వంటి భావనలు కలుగుతాయి. ఆత్మహత్యా యత్నానికి సంబంధించిన భావాలు వస్తాయి.
